Jednom mjesečno supruga našeg košarkaškog reprezentativca Elmedina Kikanovića, Marina Kikanović, za “Azru” piše o najpoznatijim destinacijama koje je do sada imala priliku posjetiti. Pričajući vlastita iskustva o kulturi, modi, gastronomiji…, prenosi nam dašak luksuza, dostupan tek rijetkima. Diplomirana pravnica i magistrica energetike ovoga puta nas vodi u Lisabon.
Lisabon je najzapadnija prijestolnica u Evropi, koja se nalazi na obalama najduže rijeke na Iberijskom poluotoku – Tajo (Težo) i neposredno u blizini Atlantika. Iako treći najveći grad na Iberijskom poluotoku, u centru grada živi samo pola miliona stanovnika (smatra se da s okolicom grad ima gotovo tri miliona stanovnika). Centar grada leži na sedam brežuljaka, ispresijecanih strmim ulicama prepunih turista, lokala, prodavnica i malih tramvaja. Mnoge ulice u centru grada pretvorene su u pješačke zone. Grad odiše kosmopolitskim duhom i provincijskom atmosferom. Sve je u duhu fada, mještani su jako muzikalni, kreativni, opušteni i imate osjećaj da niko u ovom gradu ne žuri.
Lisabon je i pored toga jako živ. Nakon nekoliko dana provedenih u prijestolnici, lako ćete se navići da živite bez stresa i buke. Shvatit ćete da novac nije potreban za istinsku sreću i poželjet ćete da se što prije vratite. Znamenitosti koje u ovom gradu, koji godišnje posjeti više od 25 miliona turista, trebate vidjeti svakako su: Mavarski zamak Svetog Đorda, Lisabonska katedrala, u zapadnom dijelu Alfame, manastir Sv. Jeronima, gradska opera, popularna gradska korida, kapija grada poznatija s imenom Arco da Rua Augusta i Park nacija u Orienteu, s drugim po veličini Okeanariumom u Evropi (tu možete vidjeti više od 100 vrsta riba, ali i atlantske pingvine i vidre). Posjetite i Arheološki muzej, Muzej Fada, muzej portugalskih pločica, muzej fondacija Calouste Gulbenkian, muzej moderne umjetnosti i muzej kočija.
Lisabon je poznat i po moreplovcu Vascu da Gami. U naselju Belem možete vidjeti luku i kulu Belem (Torre de Belém) iz koje je krenuo ka „putu začina“, crkvu u kojoj počiva, samostan, izgrađen u čast njegovom povratku iz Indije, ali i tvrđavu Belem i spomenik otkrićima. Kula Belem je danas pod zaštitom UNESCO-a. Na ovoj kuli prvi put je u Evropi prikazan lik nosoroga (na prednjoj strani kule se nalazi glava nosoroga, koji i danas predstavlja zaštitni znak ovog grada).
Most Vasco da Gama na rijeci Tajo s nevjerovatnom dužinom od 17 kilometara, najduži je most u Evropi. Poznat je i „Crveni most“ (Ponte 25 de Abril), koji podsjeća na „Golden Gate“ u San Franciscu i vodi do spomenika i impozantne statue Isusa (Cristo Rei), koji je umanjeno izdanje Isusove statue iz Rio de Janeira.Možete ga vidjeti iz svakog dijela grada, a ukoliko ga i posjetite, imat ćete pogled na čitav Lisabon, koji je zaista neprocjenjiv.
Četvrt Chiado je prepuna malih trgova s restoranima, kafićima i brojnim malim prodavnicama i antikvarnicama. Tu možete vidjeti srdačne, uvijek bučne Portugalce koji po cijeli dan gledaju tv, piju vino i raspravljaju o fudbalu. Poznat je i bar „A Brasiliera“ u kojem su se godinama okupljali lokalni intelektualci i umjetnici. Baixa predstavlja sam centar Lisabona i još je tradicionalni centar gradskog života, s mnogo lisabonskih prodavnica, lokalnih trgovaca i zanatlija.Ukoliko tražite nakit, pronaći ćete ga u prodavnicama zlata u Rua do Ouro (Zlatna ulici), Rua da Prata (Srebrna ulica) i prodavnice tkanina i odjeće u ulici Rua dos Fanqueiros (Ulica tekstila).
Do boemske četvrti Bairro Altosmatra, koja se smatra dušom Lisabona i kolijevkom fada, možete doći i pješice. Tokom cijele godine ovdje je veselo i uz dobro vino i meze svaku večer možete uživati u živoj muzici. Ne zaobilazite restorane „BA Wine Bar“, „Alto do Bairro Tapas Bar“, „Sala de Corte“, „Lisbon Winery“, “Grapes & Bites” i druge.
Ž4 = Žuti tramvaj
Iako je gradski prevoz jako dobro organizovan, meni su najzanimljiviji bili lisabonski tramvaji. Žuti tramvaji danas su zaštitni znak grada. Najpoznatija je linija 28, koja pravi kružnu turu po gradu i s kojom možete vidjeti sve najzanimljivije znamenitosti u centru grada. Putnička kabina na ovoj liniji danas izgleda identično kao i prije stotinu godina.
Fado muzika je dobila na svojoj popularnosti širom svijeta nakon Vandersonovog filma „Lisabonska priča“. Fado je sentimentalna, nostalgična muzika koja pjeva o sudbini, samoći, žudnji, bolu, beznadnoj ljubavi, sjećanjima i moru. Za nju kažu da je tužna muzika srećnih ljudi. Fado je u prevodu sudbina i kao i bluz je izraz tuge i bola, a pjeva se s dušom i emocijom. Emociju Portugalci nazivaju „sodad“ i tvrde da je tu riječ nemoguće prevesti na druge jezike. Potječe iz siromašnih gradskih četvrti i nerijetko na ulicama možete čuti da obični građani jako lijepo pjevuše ove melodije. Fado muziku su u Portugal donijeli afrički robovi. Dok se izvodi fado, vlada apsolutna tišina u restoranu, vlasnik restorana najavljuje izvođača i nekad se čak vrata restorana zaključavaju da se umjetnici ne bi ometali tokom nastupa. Jedan od najpoznatijih fado rastorana je „O Faia“, gdje možete slušati fado uz večeru, ili laganom šetnjom po Bairro Altu sami nađite koji vam restoran za tu večer najviše odgovara.
Nedavno sam pročitala i jednu anegdotu na internetu u vezi s fado muzikom. Vladimir Putin je prilikom boravka u Lisabonu posjetio jedan restoran i uživao u fadu zajedno s ostalim gostima i mještanima. Iako je njegova delegacija insistirala da se restoran zatvori za javnost, on je u dogovoru s domaćinima došao u pratnji samo svog najbližeg obezbjeđenja. Domaćini su poručili da je dobrodošao, zamolili ga da ne zatvara restoran za javnost, jer je u njihovoj tradiciji poznato da je fado muzika sirotinje, koja je dostupna za sve podjednako.
Kraljicom fado muzike u svijetu danas se smatra poznata Amalija Rodrigues, koja je nakon Drugog svjetskog rata doživjela veliku popularnost. Danas u jednom od fado restorana pjeva i kantautorica i pjevačica Maja Milinković-Simonelli, rodom iz Sarajeva, koja se u ovu muziku zaljubila slušajući Amaliju Rodrigues. Bila je i jedna od tri finalistkinje portugalskog „X faktora“ u kategoriji fado muzike.
Lisabon je poznat i kao gurmanska prijestolnica. Portugalska kuhinja je bazirana na ribi, mesu i divljači (posebno zečetini). Poznati su i po bakalarima, koje spremaju na 365 načina (postoji poseban recept za pripremu bakalara svakog dana u godini), ali i drugim vrstama ribe i morskih plodova. Najpopularniji način pripreme je prema receptu „Bacalhau a Bras“. Bakalar se smatra i nacionalnom opsesijom, dok se sardela smatra nacionalnom kraljicom.
U menijima nerijetko ćete naći kombinacije mesa sa školjkama, najrazličitije meze s inćunima, ali i bakalare koje služe zapečene sa sirom ili nekim povrćem. Probajte neke od sireva koji su popularni da se služe uz meze kao što su queijo, amarelo ili serpe. Popularna je i njihova kafa zvana „bica“, koja se tradicionalno poručuje uz neki dezert. Portugalci su najveći potrošači ribe u Evropi.
Najpoznatiji slatkiš u Lisabonu je Pastel de nata (pastéis de nata) ili Pastel de Belem. Njih možete naći u svim poslastičarnicama u gradu. Prave se prema tajnom receptu iz manastira Sv. Jeronima iz 18. vijeka od lisnatog tijesta punjenog filom od vanile i jaja, posutog cimetom i šećerom u prahu. Originalni recept prenose u tajnosti s generacije na generaciju, a neke od najboljih možete probati u Casa Pastéis de Belém u Belemu. Vlasnik ove poslastičare tvrdi da originalni recept zna samo troje ljudi i da se proizvodnja odvija iza zaključanih vrata. Osim ovog slatkiša, meni se dopao i božićni kolač bolo-rei, koji prema originalnoj recepturi prave dvije stotine godina u porodičnoj poslastičarnici “Confeitaria Nacional na Praça da Figueira”. Jako su popularni mali kolači Queijadinha da Sintra u obliku mafina, koji se pravi od svježeg sira i slatkog je okusa.
„Cataplana de Marisco“ je tradicionalno riblje jelo koje se priprema u posebnoj bakarnoj posudi (cataplana) u obliku školjke, pa je po njoj i samo jelo dobilo ime. Uz ovo jelo najčešće se služi riža ili krompir.
Najpoznatije portugalsko vino je „Porto“(Vinho do Porto), koje se pravi od sorte grožđa koja se uzgaja samo u jednoj portugalskoj regiji. Ako ste ljubiteli rakije, onda treba da probate Ginjinhu, portugalsku rakiju koja podsjeća na naše likere od višnje. Najčešće se služi u čašicama od čokolade. Možete je kupiti u malim trgovinama na putu za Bairo Alto ili u specijaliziranoj trgovini nedaleko od trga Rossio. Ako ste pak ljubitelj piva, probajte dvije najpoznatije nacionalne marke “Super Bock” i “Sagres”.
Ž4 = Pješčane plaže
Ne propustite vidjeti ni pješčane plaže Cascais, Estoril i Carcavelos. Uz blage talase Atlantskog okeana možete uživati u pogledu na brojne dvorce koji se vide u blizini. Estoril je naročito popularan, jer se u njemu nalazi i jedan od najvećih europskih kasina. Bio je banja tokom Drugog svjetskog rata u koju su izbjegli vladari, špijuni i avanturisti. Postoji legenda da je baš u Estorilu autor Ian Fleming upoznao špijuna Duška Popova i po ugledu na njega zasnovao lik i dobio ispiraciju da stvori Jamesa Bonda.
U Cascaisu je najbogatije mjesto u okolici Lisabona, poznato po vilama, ali i impresivnoj ribljoj pijaci, gdje su gotovo sve prodavačice starije žene. Cascais je jedno od omiljenih ljetovališta Georgea Clooneyja.
Ljubomir Stanišić, poznat kao autor knjiga o kuhanju, ali i po svojim emisijama na kanalu „24 kitchen“, gdje priprema razne svjetske specijalitete, danas je vlasnik tri prestižna restorana u Lisabonu. U jednom od njegovih restorana “Bistro 100 maneiras“ na meniju su i bosanska pita, ali i sarmice od zelja i vinove loze. U svojim restoranima je ugostio brojne svjetske zvijezde od Cristiana Ronalda i Novaka Đokovića do predsjednika Angole.
“Solar dos Presuntos” je elitni lisabonski restoran poznat po morskim specijalitetima. Ima tradiciju dužu od 40 godina i važi za najbolji restoran u Lisabonu. Svježu ribu, rakove i jastoge možete izabrati u njihovim akvarijima. Njegove specijalitete i najbolja vina probali su Christiano Ronaldo, David Beckham, Nani, kao i legende u penziji, fudbaleri Roberto Carlos i Rui Costa. Ovaj restoran je i omiljeno mjesto za okupljanje fudbalera lokalnog fudbalskog kluba “Benfike”.
Za nešto urbaniji provod tu su „Park bar“,“Pensao Amor” s muzikom uživo i burleskom, „Cinco Lounge“, „Velha Senhora“, „A Tasca do Chico“, kao i „Urban Beach club“ i „Lux club“, koji se nalazi na samoj plaži i posjeduje tri stejdža s različitim muzikama, ali i veliku terasu koja nudi predah na svježem zraku.
