Jedan od najvećih praznika u bivšoj zajedničkoj državi naroda na prostoru naše regije, Jugoslaviji, bio je Dan mladosti, proslavljan i kao rođendan doživotnog predsjednika SFRJ Josipa Broza Tita. Na svečanoj ceremoniji na stadionu u Beogradu
hiljade djece i mladih igralo je, slaveći dan Titovog rođenja i uzvikujući: „Mi smo Titovi, Tito je naš“, a Titu bi na toj ceremoniji, uz rođendanske čestitke, bila predata Štafeta mladosti, koju su mjesec i po prije 25. maja nosili mladi ljudi širom cijele Jugoslavije.
Prva Štafeta mladosti je 1945. godine krenula iz Kumrovca, Titovog rodnog mjesta, a svake naredne godine kretala bi iz nekog drugog grada, iz druge jugoslavenske republike. Štafeta je nošena nekoliko mjeseci i svakome ko bi imao priliku da je nosi ili preda Titu to je predstavljalo veliku čast, a simbolizirala je međusobnu povezanost građana i raznih krajeva Jugoslavije, te povezanost svih njih zajedno s drugom Titom, kao posljednjim primateljem Štafete.
Titov rođendan je, ustvari, bio 7. maja (1892.), ali je 25. maj proglašen njegovim rođendanom nakon što je preživio Desant na Drvar, jedan od najžeščih njemačkih napada na jugoslavenske partizanske odbrambene jedinice u Drugom svjetskom ratu, koji je počeo 25. maja 1944. godine. Na Titovu inicijativu od 1957. godine taj dan se počeo proslavljati i kao Dan mladosti.
– Iako se ovaj dan obilježava kao moj rođendan, mislim da bi mu trebalo dati drugo ime – Dan naše mladosti, dan sporta, dan mlade generacije i njenog daljeg duhovnog i fizičkog razvitka, a mi stariji uključit ćemo se u to – rekao je tada Tito.
Doživotni predsjednik
Josip Broz Tito, doživotni predsjednik Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije i Saveza komunista Jugoslavije, bio je komunist i borac protiv fašizma. Od 1943. do svoje smrti, 1980. godine, imao je čin maršala Jugoslavije i položaj vrhovnog komandanta Jugoslavenske narodne armije (1951–1980).
Tito je rođen u Kumrovcu, u vrijeme kad je ovim prostorima vladala Austro-Ugarska monarhija, kao sedmo od petnaestero djece Franje i Marije Broz, Slovenke po porijeklu. Osmero Titove braće i sestara umrlo je pri rođenju ili u ranom djetinjstvu. Dok je učio bravarski zanat (1907-1910) prvi put se zainteresirao za radnička prava. Godine 1910., učlanio se u Radnički sindikat i Savez socijalističke omladine te samim tim postao član Socijaldemokratske stranke.
U Prvom svjetskom ratu učestvovao je kao austrougarski vojnik, te je 1915. zarobljen i odveden u ruski radni logor. Oktobarska revolucija 1917. ga je zatekla u Omsku, gdje je dobrovoljno pristupio Internacionalnim odredima Crvene garde. Početkom novembra 1920. godine, odmah po povratku u tadašnju Kraljevinu Jogoslaviju, Broz se učlanio u Komunističku partiju Jugoslavije (KPJ). U augustu 1928. imenovan je za sekretara Pokrajinskog komiteta KPJ za Hrvatsku, a na sastanku Politbiroa 27. juna 1941. godine, kada je formiran Glavni štab, postaje komandant Narodnooslobodilačkih partizanskih odreda Jugoslavije (NOPOJ).
Titova vladavina do 1950. godine može se smatrati totalitarizmom, a od 1950. počinju reforme i postupna liberalizacija, da bi, donošenjem Ustava 1963. godine, u Jugoslaviji krenule promjene u pravcu federalizacije i decentralizacije. Na Osmom kongresu SKJ 1964. godine u Beogradu Titu je zvanično promijenjena titula, te je umjesto generalnog sekretara postao predsjednik Saveza komunista Jugoslavije.
Titovi gosti
Tokom svog vladanja Jugoslavijom Tito je stekao veliku međunarodnu pažnju i kao osnivač Pokreta nesvrstanih, zajedno s Jawaharlalom Nehruom iz Indije, Gamalom Abdelom Nasserom iz Egipta i Sukarnom, prvim predsjednikom Indonezije. U Bijeloj vili na Brijunima, službenoj Titovoj rezidenciji, 1956. godine, „Brijunsku deklaraciju“ potpisali su Tito, indijski premijer Nehru i egipatski predsjednik Nasser, dokument koji je obilježio eru nesvrstanosti i omogućio Jugoslaviji da se smatra predvodnicom tzv. Trećeg svijeta.
Svoju harizmatičnost Tito je pokazao već u Drugom svjetskom ratu, jer je jedini lider koji je istovremeno pregovarao sa Staljinom i Churchillom. U posjete su mu tokom predsjednikovanja Jugoslavijom dolazili gotovo svi tadašnji državnici i lideri Istoka i Zapada, iz Afrike, Azije i drugih kontinenata. Između ostalih, ugostio je i kraljicu Velike Britanije Elizabethu II, kralja Nepala Birendru, kraljicu Danske Margaretu i kralja Jordana Huseina.
Osim državnicima i političkim liderima, Tito je bio domaćin i mnogim svjetskim javnim i kulturnim ličnostima, među kojima su bili i Alberto Moravija, Mario del Monaco, Sofija Loren, Carlo Ponti, Gina Lollobrigida, Elizabeth Taylor, Richard Burton.
Supruge Josipa Broza
Prvom suprugom Pelagijom Denisovnom Bjelousovom Tito se oženio u Rusiji 1920. godine, s kojom se nakon vjenčanja vratio u tadašnju Kraljevinu Jugoslaviju. Josip i Pelagija dobili su četvero djece, od kojih je troje vrlo rano preminulo, a samo je preživio četvrti sin Žarko. Rastavili su se sporazumno 1936. godine.
Drugu suprugu Luciju Bauer, njemačku komunistkinju pravog imena Johanna König, upoznao je u Moskvi 1935. godine, a vjenčali su se u oktobru 1936. godine. Lucija je 1937. godine uhapšena u Moskvi, nakon čega je Tito saslušavan te je morao napisati izvještaj u kojem ju je nazvao bivšom ženom. Lucija je preživjela Gulag i živjela je u Moskvi do 1990. godine.
Treću suprugu Hertu Haas Tito je upoznao 1937. godine u Parizu, a nakon dvije godine su se vjenčali u Zagrebu. Početkom 1941. godine Tito je otišao u Beograd, a Herta je nekoliko dana nakon njegovog odlaska rodila njihovog sina Aleksandra – Mišu. Rastali su se nezvanično 1943., jer je Tito tada ušao u vanbračnu vezu s Davorjankom Paunović Zdenkom, s kojom je bio do Davorjankine smrti 1946. godine. Nakon toga se i zvanično razveo od Herte, koja je živjela u Beogradu do svoje smrti 2010., u 96. godini.
Treća Titova supruga Herta Hass
Godine 1952., Tito se oženio 30 godina mlađom zaposlenicom Jovankom Budisavljević, s kojom se razdvojio tri godine prije svoje smrti, mada su formalno ostali u braku. Jovanki je bilo zabranjeno i da posjeti Tita dok se mjesecima liječio u Ljubljani, a jugoslavenska vlast ju je jedva pustila na njegovu sahranu. Mjesec nakon Titove smrti Jovanka je iz kuće u Užičkoj 15 u Beogradu prebačena u kućni pritvor, gdje je živjela do smrti, 2013., u 89. godini. Sahranjena je uz Tita u „Kući cvijeća“ na Dedinju, prema svojoj posljednjoj želji.
Tito s Jovankom, četvrtom zvaničnom i posljednjom suprugom
Za liderom tugovala cijela zemlja
Kada je Josip Broz Tito, 4. maja 1980., umro u Univerzitetskoj kilinici u Ljubljani u 88. godini života, čitava je Jugoslavija tugovala. Umro je „otac socijalističke višenacionalne Jugoslavije“ s kojim je okončana čitava era, a njegova sahrana je okupila mnoštvo političkih i javnih ličnosti iz svih država svijeta.
Sahranjen je u Beogradu, u mauzoleju nazvanom „Kuća cvijeća“ na Dedinju, 8. maja, uz prisustvo 209 delegacija iz 127 zemalja svijeta te čak 700.000 ljudi. Lista državnika i ličnosti koji su se okupili da odaju posljednju počast Titu bila je impozantna, između ostalih: 4 kralja, 31 državni predsjednik, 22 premijera, 47 ministara vanjskih poslova.
Dan mladosti je još nekoliko godina nakon Titove smrti proslavljan u cijeloj Jugoslaviji, a posljednja Štafeta mladosti nošena je 1987. godine.